In memoriam Pieter Jan Tichelaar
Dinsdag 25 augustus 2020 is Pieter Jan Tichelaar overleden. Pieter was bestuurslid van de stichting Van Achterbergh - Domhof. Wij willen graag enkele ogenblikken bij zijn heengaan stilstaan. Al lang voor onze stichting actief werd was Pieter betrokken bij activiteiten die daaraan vooraf gingen. Als belangrijk ondernemer in Friesland – het oudste nog bestaande Nederlandse familiebedrijf – is Pieter van kindsbeen aan een ‘keramiek’ man geweest. Zijn levensloop als directeur van de Kon. Makkummer Aardewerk en Tegelfabriek laat ik even buiten beschouwing.
De relatie Van Achterbergh - Tichelaar begint in 1978. In een fraai pand aan de Prinsengracht te Amsterdam is een showroom van ‘De Koninklijke Makkum’ gevestigd. Wanneer samenwerking met een Engelse collega daar wordt beëindigd komt een groot deel van de expositieruimte leeg te staan. Jan van der Vaart, cliënt van ‘Makkum’, bedenkt dat daar een fraaie galerie te vestigen is. Een viermanschap bestaande uit Tichelaar, Van Achterbergh, Van der Vaart en Erik Voorrips (ondergetekende) kneedt het idee tot een realiseerbaar geheel en in dat jaar wordt galerie ‘De Proen’ geopend. De vier stichters verdelen de werkzaamheden. Tichelaar en Van Achterbergh worden financier, Van der Vaart keramisch adviseur en Voorrips zakelijk uitvoerder. Voor de dagelijkse receptie wordt een gastvrouw aangesteld, Marijke Biegel-Sträter.
Drie jaar functioneert deze galerie, organiseert talloze tentoonstellingen van Nederlandse en buitenlandse keramisten en verwerft in die jaren faam als toonzetter voor de hedendaagse keramiek. Pieter Tichelaar zorgde niet alleen dat de galerie nauwelijks huisvesting betaalde, ook financierde hij in 1979 een kostbare inrichting van het fraaie complex. Met de aankopen die Van Achterbergh ten behoeve van de galerie deed werd een belangrijke eigen collectie opgebouwd. Een grote groep jonge verzamelaars omhelsden het initiatief. Helaas, in 1981 kon ‘Makkum’ het voortbestaan van de showroom niet meer bekostigen en ook de galerie was gedwongen zichzelf op te heffen.
De relatie Van Achterbergh - Tichelaar bleef bestaan, vooral ook dank zij hun gezamenlijke verwevenheid met het Princessehof en de wereld van de vroege Nederlandse tegel. Hoewel hun beider karakter nogal eens botste was er door de jaren heen altijd wederzijds achting voor het specialisme waarin zij uitblonken. Het duurde tot 2009 voordat weer van een soort directe samenwerking sprake was. Door het overlijden van Van Achterbergh kwam de ingewikkelde nalatenschap toe aan de stichting. Als executeurs werden Alain Veldkamp en Voorrips aangesteld, op hun verzoek ook de ‘specialist’ Tichelaar. Dit met het doel de enorme tegelverzameling op goede wijze af te handelen. Lopende de executie moest ook de stichting functioneren en het driemanschap werd voor het leven benoemd.
Tijdens zijn bestuursperiode heeft Pieter veel gedaan, zijn netwerk was uitgebreid en zijn ondernemerschap zorgde er voor dat veel aanloopproblemen gladgestreken konden worden. Als beheerder van veel locaties in Makkum was het ook telkens een uitkomst dat Pieter voor opslag of presentatie van de tegel- en keramiekcollecties om niet zijn lokalen beschikbaar stelde. Zonder Pieter zou veel van wat nu gerealiseerd is nog open liggen . Enige jaren geleden gaf Pieter zijn plaats als bestuurslid op. Hij voelde zich niet minder betrokken maar wel minder actief worden. Buiten het bestuur werkte hij voor de stichting nog nauw samen bij restauratieprojecten. Allen die hem gekend hebben weten wat een stoere, rechte mens hij was. Zonder flauwekul, betrouwbaar door dik en dun. Zijn overlijdenskaart draagt aan de voorzijde de afbeelding van een beschadigd Makkummer bord met daarop de tekst: ‘Hoe Rijck, Hoe Groot, het End de Doot Makkum 1768'. Zo was zijn leven, een realist met gevoel voor nuance. Wij zullen nog lang aan hem blijven denken.
Erik Voorrips, bestuurslid stichting Van Achterbergh - Domhof
Foto: ARCHIEF LC/CATRINUS VAN DER VEEN